KÌ THI TUYỂN SINH LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Khóa ngày 21 tháng 06 năm 2012 tại Hà Nội
Môn thi : VĂN
Thời gian: 120 phút
(không tính thời gian giao đề)
ĐỀ CHÍNH THỨC
Phần I: (7 điểm)
Nhà thơ
Phạm Tiến Duật có câu thơ thật độc đáo:
“Không
có kính không phải vì xe không có kính
Bom
giật bom rung kính vỡ đi rồi”
Và trên
chiếc xe ấy, người chiến sĩ lái xe đã:
“Nhìn
thấy gió vào xoa mắt đắng
Nhìn
thấy con đường chạy thẳng vào tim
Thấy
sao trời và đột ngột cánh chim
Như
sa như ùa vào buồng lái.”
(Trích Ngữ văn 9, tập một, NXB Giáo dục 2011)
1.
Những câu thơ vừa dẫn trích trong tác phẩm nào? Cho biết
năm sáng tác của tác phẩm đó.
2.
Chỉ ra từ phủ định trong câu thơ độc đáo trên. Việc dùng
liên tiếp từ phủ định ấy nhằm khẳng định điều gì và góp phần tạo nên giọng điệu
nào cho bài thơ?
3.
Dựa vào khổ thơ trên, hãy viết đoạn văn nghị luận khoảng
12 câu lập luận diễn dịch làm rõ cảm giác của người chiến sĩ lái xe trên chiếc
xe không kính, trong đó có sử dụng câu phủ định và phép thế (gạch dưới câu phủ
định và những từ ngữ dùng làm phép thế).
4.
Chép lại hai câu thơ liên tiếp sử dụng từ phủ định trong
tác phẩm (được xác định ở câu hỏi 1).
Phần II (3 điểm)
1.
Lặng lẽ Sa
Pa là một truyện ngắn thành công của nhà văn Nguyễn Thành Long. Em hãy giới
thiệu ngắn gọn (khoảng nửa trang giấy thi) về tác phẩm này.
2.
Trong nhan đề Lặng lẽ Sa Pa, tác giả đã sắp xếp các từ
khác với trật tự thông thường như thế nào? Cách sắp xếp ấy có dụng ý gì trong
việc thể hiện chủ đề truyện ngắn?
3.
Ghi lại một dẫn chứng ở một bài thơ đã học (nêu rõ tên
tác phẩm) để thấy rằng cách sắp xếp đó được nhiều tác giả sử dụng trong sáng
tác của mình.
BÀI GIẢI GỢI Ý
Phần
I :
1. Những câu thơ trích dẫn trong đề bài thuộc tác
phẩm Bài thơ về tiểu đội xe không kính của
Phạm Tiến Duật. Bài thơ được sáng tác vào năm 1969 (trong giai đoạn kháng chiến
chống Mỹ).
2. Từ phủ định
trong câu thơ : không có, không
phải. Việc dùng liên tiếp từ phủ định không
nhằm khẳng định tính chất đặc biệt của hình tượng những chiếc xe trong bài thơ.
Trước hết, xét về nguồn gốc những chiếc xe này cũng có kính bình thường như tất
cả mọi chiếc xe. Cho nên, xe không kính
không phải vì xe không có kính. Tuy nhiên, do hoàn cảnh ác liệt của chiến
tranh, xe đã trở nên bất thường : không
có kính. Cái điều này góp phần nói lên sự khốc liệt của chiến tranh, lòng
dũng cảm của người chiến sĩ lái xe, không biết sợ, bất chấp hoàn cảnh khốc liệt.
Từ đó, nó góp phần tạo nên một giọng điệu vừa gần gũi tự nhiên, vừa ngang tàng
khí phách của người chiến sĩ trong tiểu đội những chiếc xe không kính.
3. Thí
sinh có thể viết những đoạn văn cụ thể khác nhau. Tuy nhiên, đó phải là những đoạn
văn nghị luận khoảng 12 câu theo cách lập luận diễn dịch với nội dung làm rõ
cảm giác của người chiến sĩ lái xe trên chiếc xe không kính. Đoạn văn đó phải
có sử dụng câu phủ định và phép thế. Gạch dưới câu phủ định và những từ ngữ
dùng làm phép thế. Đây chỉ là một ví dụ :
-
Người chiến sĩ lái xe có rất nhiều cảm giác khi điều khiển những chiếc xe không
kính.
-
Trước hết, vì xe không có kính chắn gió nên gió cứ lùa thẳng vào buồng lái.
-
Nó làm cho người lái xe có cảm giác mắt trở nên khó chịu.
-
Nhưng bên cạnh đó, lái những chiếc xe không kính lại mang tới những cảm giác
thú vị.
-
Người chiến sĩ thấy giữa mình và con đường không còn sự cách ngăn.
-
Con đường vì miền Nam
phía trước chạy thẳng vào tim.
-
Nó nối liền trái tim của người chiến sĩ với miền Nam ruột thịt.
-
Ngoài ra, nó còn nối liền người ngồi trong xe với thiên nhiên rộng lớn ở bên
ngoài.
-
Người chiến sĩ thấy ánh sao, cánh chim trên bầu trời như trở nên gần gũi.
-
Không có kính ngăn trở, chúng như
sa, như ùa vào buồng lái.
-
Tâm hồn của người lính lái xe không kính lãng mạn biết bao!
4. Không
có kính, rồi xe không có đèn
Không có mui xe, thùng xe
có xước,
Phần
II:
1. Câu
hỏi yêu cầu thí sinh giới thiệu ngắn gọn về tác phẩm Lặng lẽ Sa Pa
-
Giới thiệu ngắn gọn về nhà văn Nguyễn Thành Long và khẳng định Lặng lẽ Sa Pa
-
Giới thiệu ngắn gọn xuất xứ của truyện : được sáng tác trong dịp đi thực
tế ở Lào Cai vào tháng 6 và 7 năm 1970
và được in trong tập Giữa trong xanh,
xuất bản năm 1972.
-
Giá trị nội dung của truyện được thể hiện ở sự khắc họa thành công hình ảnh
những người lao động bình thường mà tiêu biểu là anh thanh niên làm công tác
khí tượng ở một mình trên đỉnh núi cao. Đó là một thanh niên giàu nghị lực đã
vượt qua hoàn cảnh bằng những suy nghĩ rất đẹp, giản dị mà sâu sắc; có những
tính cách và phẩm chất đáng mến: hiếu khách, cởi mở và chân tình; khiêm tốn,
thành thật; có đời sống tâm hồn trẻ trung, phong phú và lành mạnh. Đó là những
người lao động khác: ông kỹ sư vườn rau Sa
Pa
-
Giá trị nghệ thuật của truyện được thể hiện trong tình huống truyện hợp lý,
trong cách kể chuyện tự nhiên, trong nghệ thuật xây dựng nhân vật chân thật,
sống động và trong sự kết hợp giữa tự sự, trữ tình và bình luận.
2. Trong nhan
đề Lặng lẽ Sa Pa, tác giả đã sắp xếp
các từ khác với trật tự thông thường. Tác giả đã sử dụng biện pháp đảo ngữ (lặng lẽ Sa Pa thay vì Sa Pa lặng lẽ)
nhằm làm nổi bật tính chất lặng lẽ của Sa Pa và tinh thần lao động thầm lặng
đáng quý của những con người trên vùng đất Sa Pa đúng với cảm hứng của nhà văn
Nguyễn Thành Long khi sáng tác truyện : « Sa Pa không chỉ là một sự
yên tĩnh. Bên dưới sự yên tĩnh ấy, người ta làm việc » , hy sinh, yêu
thương và mơ ước.
3. Thí sinh có
thể ghi lại một dẫn chứng ở một bài thơ đã học có biện pháp đảo ngữ. Câu hỏi
chỉ yêu cầu nêu rõ tên tác phẩm và dẫn chứng không giới hạn năm học. Do vậy,
học sinh có thể lấy dẫn chứng ở chương trình lớp 9 mà cũng có thể ở các lớp
dưới. Đây là một vài ví dụ :
- Một mùa xuân nho nhỏ, lặng lẽ
dâng cho đời. (Mùa xuân nho nhỏ -
Thanh Hải)
- Lom khom dưới núi tiều vài chú, lác
đác bên sông chợ mấy nhà. (Qua đèo
Ngang – Bà Huyện Thanh Quan)
- Ung dung buồng lái ta ngồi, nhìn
đất nhìn trời nhìn thẳng. (Bài thơ về
tiểu đội xe không kính – Phạm Tiến Duật).
Điều này cho thấy đảo ngữ là một biện pháp
tu từ được dùng phổ biến trong thơ văn.
Lý Tú Anh
(Trường THPT Vĩnh
Viễn – TP.HCM)
